Listen very carefully. I shall say this only once!

 

Tijdens de prille jaren tachtig van de vorige eeuw zond de toenmalige BRT de prestigieuze BBC-reeks "Secret Army" uit. In die dagen studeerde ik in Brussel en stapte ik vrijwel dagelijks langsheen Le Candide, een Brussels café op de Grote Markt. Het café vormde het centrum van het Belgische verzet en acteur Bernard Hepton speelde er de rol van cafébaas Albert Foiret.

De serie hield mij aan het televisiescherm gekluisterd. Helden waren het, die verzetsmensen, echte helden! Ze riskeerden hun eigen leven om neergehaalde Engelse piloten tijdens de Tweede Wereldoorlog veilig en wel terug naar Engeland te brengen. Deze helden fascineerden mij mateloos.

Jaren later maakte de BBC opnieuw een verzetsserie, een satirische versie van de voorgaande. Cafébaas René Artois uit "Allo, Allo" werd er tegen wil en dank een held, zij het eentje met een serieus ei in zijn broek. 

Vorige week stelde Winnie mij voor of ik zin had om mee te wandelen met een "Inleeftocht" die in Laarne werd georganiseerd rond "Het geheime leger". En of ik zin had!  Bovendien zou onze gezamenlijke vriendin Christine meewerken aan het slagen van die tocht en daar was ik ook wel nieuwsgierig naar.

Vrijdagavond hebben we ons "ingeleefd" en ik moet zeggen ... psychologisch gezien alleen al heb ik een en ander over mezelf bijgeleerd. 

Dacht ik aanvankelijk nog dat dit een gegidste wandeling zou zijn, dan werd mij bij de aanvang al meteen duidelijk dat dit niet zomaar een doordeweekse gidsbeurt zou worden. Alleen al de raadgeving om vooral onze eenentwintigste-eeuwse bezittingen goed te verstoppen, deed mijn ruggengraat toch wat verstijven. 

 

 

Wat staat ons te wachten? Ik heb er geen idee van maar veiligheidshalve steek ik mijn fototoestel toch maar in mijn handtas. 

Onze avond vangt aan in de Sint-Machariuskerk. Twee mannen staan ter hoogte van een biechtstoel met elkaar te praten. De ene is de jonge, ietwat onstuimige Cyriel Neyt de andere Maurice, plaatselijke leider van het verzet. Ik kan het niet laten dit beeld toch even in het geniep fotografisch vast te leggen maar ben daarbij zo zenuwachtig dat het resultaat eerder flou is. 

 

Voor ieders veiligheid misschien nog zo slecht niet dat dit beeld flou is

 

De bedachtzame Maurice is op de hoogte van het feit dat Cyriel een huis van een collaborateur met verf heeft beklad. Hij maant hem aan voorzichtiger te zijn met dit soort dingen en om zijn haat tegenover de Duitsers eerder constructief te gebruiken. Dit kan bijvoorbeeld door toe te treden tot de geheime verzetsbeweging en zich in de toekomst vooral zo onopvallend mogelijk te gedragen. De jonge Cyriel heeft hier wel oren naar en gaat op aanwijzingen van Maurice  naar Bertha. De codetaal die voor haar is bestemd, heeft hij goed in zijn oren geknoopt : de uil heeft de kerk verlaten en zit nu in het Belfort. 

 

 

De codetaal is duidelijk voor Bertha, maar ze maakt desondanks slechts oppervlakkig kennis met de jongeman. Hoe minder je van elkaar weet, hoe beter dat is voor je eigen veiligheid en dat van anderen, zegt ze. Ze stopt Cyriel een paar bundeltjes documenten in de hand alsook een pakje waar een wapen in zit. Daar schrikt hij wel van. 

 

 

De bundeltjes verdeelt Cyriel over de toehoorders. "Jij ziet er te vertrouwen uit", zegt hij tegen mij en hij wil mij een bundeltje overhandigen. Maar ik voel weerstand. Hoewel ik van mezelf wel vind dat ik een durver ben, durf ik dit pakketje merkwaardig genoeg niet aan te nemen. Winnie wel. Ze verstopt de documenten onder haar jas.

 

 

We wandelen verder en Cyriel stapt met ons mee. Een paar straten verderop zien we Christine die zichzelf voor de gelegenheid heeft omgedoopt tot Hubertine. Ze staat er samen met Georgette te kletsen dat het geen naam heeft. Echte viswijven zijn het! 

 

Natuurlijk gaat het over de oorlog en over hoe de Duitsers iemand hebben opgepakt en voor verhoor hebben meegenomen. Maar het gaat ook over dat er tegenwoordig niemand meer te vertrouwen is. En over een of andere del die te doen heeft met een hooggeplaatste Duitse officier. 

Net op dat moment komt een Citroën Traction Avant voorbijgereden en houdt halt. Het is een wagen van de Gestapo. Durf ik een foto te nemen? Maar de wagen rijdt verder en ik moet het stellen met een te vlugge klik op de knop. 

Hubertine waarschuwt Cyriel om vooral heel voorzichtig te zijn en zich nergens mee te bemoeien. Cyriel zwijgt dat hij zweet. 

 

 

Hij zet er nu flink de pas in. Ik kan nauwelijks volgen. Geen idee waar we allemaal voorbij wandelen. Dit stuk Laarne ken ik niet. 

Plots komt in een woonwijk de Citroën van daarnet uit een zijstraat gescheurd en remt bruusk. Langs twee kanten komen gewapende Duitse soldaten naar onze groep gelopen. 

 

 

Angstaanjagende mannen stappen uit de Citroën. Ze roepen in onvervalst Jean-Marie Pfaff Duits dat we in drie rijen achter elkaar moeten gaan staan.

Schneller, Schneller, ...

Ondanks het eerder lachwekkende Duits en de wetenschap dat dit slechts spielerei is, ben ik toch niet op mijn gemak. Tussen de rijen door wandelen nu de mannen van de Gestapo en eigenlijk is dit best wel een fotogeniek beeld maar ik durf mijn fototoestel niet boven te halen. Winnie die voor mij staat krijgt plots de loop van een geweer tegen haar lichaam aangedrukt. Aufmachen ... ze moet haar rugzak open maken maar daar is niets te vinden dat voor de Gestapo interessant zou kunnen zijn. Voor de rest laten ze mijn vriendin gelukkig met rust. 

Maar hoe komt het toch dat uitgerekend Winnie de loop tegen haar lichaam krijgt aangedrukt? Het is net Winnie die een bundel documenten op haar lichaam heeft verstopt! Heeft er iemand geklikt? 

Winnie vertelt me achteraf dat ze dit moment best wel akelig vond. Spielerei en toch zenuwachtig worden? Ik stel me dus wel de vraag hoe de verzetshelden zich destijds - toen niets spielerei was - zich op ogenblikken als deze moeten hebben gevoeld. 

Winnie komt er gelukkig met de schrik van af maar dat is niet het geval voor Cyriel. Hij wordt gefouilleerd en het wapen dat hij bij de aanvang van deze inleeftocht van Bertha kreeg, wordt op zijn lichaam ontdekt. Hij wordt hardhandig de Citroën in gesleurd en die stuift meteen weg. 

 

 

De onfortuinlijke Cyriel zien we niet meer terug. 

Over zijn lot vertellen drie gevangenen in het concentratiekamp van Neuengamme.

 

 

Bewaakt door een militair met dodelijke blik en dito wapen, zitten de mannen ersatz koffie te drinken met een homp droog brood erbij. Hun avondmaal ... 

 

Cyriel, zo blijkt uit hun verhalen, is net overleden aan de gevolgen van de folterpraktijken in het kamp. De jonge knaap die samen met hem hier aankwam en met wie hij bevriend was geraakt, is er het hart van in. 

Maar wij moeten verder en stappen in de Lepelstraat een zo goed als leeg pand binnen. We worden er verwelkomd door de postmeester. Het pand blijkt in feite het postkantoor te zijn maar omdat de Duitse bezetter de controle wilt hebben over de posterijen, is de inboedel verhuisd naar het gemeentehuis. 

 

 

Terwijl de postmeester van ons informatie probeert los te peuteren en zich luidop afvraagt waar Cyriel Neyt toch ergens uithangt, blijft onze groep angstvallig stil. Niemand durft wat te zeggen over wat wij onderweg zoal hebben opgevangen. Het duurt dan ook wel een tijdje vooraleer de bundeltjes documenten waarvan er ook eentje onder Winnies jas zit, worden bovengehaald. Jawel, niet alleen ik ben onder de indruk, de groep is dat duidelijk toch ook wel. Van inleven gesproken!

 

Terwijl de postmeester de documenten leest, komt Irma binnen gewandeld. Zij komt hulp vragen. Niet voor zichzelf, wel voor haar buurvrouw die vijf kindermonden te voeden heeft en nauwelijks rondkomt nu haar echtgenoot door de bezetter is opgeëist om in Duitsland voor hen te werken. 

Of de postmeester misschien aan extra rantsoenzegels kan geraken?

 

 

Uit het gesprek dat volgt blijkt dat het nog zo dom niet is om min of meer op goede voet te staan met de bezetter. Zo weet de postmeester te vertellen dat de burgemeester een opgepakt lid van het verzet heeft kunnen "vrijkopen" in ruil voor een gerookte ham. 

Meteen denk ik aan Albert Foiret, de cafébaas van Le Candide, uit de BBC-serie "Secret Army" en hoofd van het Brusselse verzet maar die intussen wel super vriendelijk bleef tegenover zijn Duitse klanten. En vermits verzetsdaden in het grootste geheim gebeurden, werkte het gevaar eigenlijk dubbel. Ik herinner mij als was het gisteren hoe Foiret na de oorlog net niet gelyncht werd op verdenking van collaboratie. 

De avond valt reeds behoorlijk wanneer wij het kerkhof komen opgestapt. Aan het graf van Cyriel Neyt staan twee vrouwen te rouwen. Het zijn zijn moeder en zijn verloofde. De stilte is te snijden nu. 

 

 

Beiden vrouwen hebben het over hoe vaak ze Cyriel hebben proberen te overtuigen om zich niet langer met het verzet in te laten. Hij was al zo vaak een keertje opgepakt geweest maar gelukkig telkens weer in vrijheid gesteld. Tot die laatste noodlottige keer daar ergens ver weg in de Ardennen.

Ze hebben het ook over de vele moeilijkheden die ze hebben gehad om zijn lichaam weer naar België te brengen om hem zijn laatste rustplaats op het kerkhof van Laarne te kunnen geven.  

 

De inleeftocht zit erop. We gaan nog even het oude gemeentehuis binnen. Daar is namelijk een kleine tentoonstelling ingericht over de verzetsheld in wiens voetsporen we vanavond hebben gewandeld.  

Daar is ook Rani Beirnaert aanwezig. Rani is ambtenaar bij de gemeente Laarne en onder andere verantwoordelijk voor de organisatie van evenementen. Zij vertelt me dat deze inleeftocht tot stand is gekomen dank zij heel wat opzoekwerk naar aanleiding van de vraag wie in Godsnaam toch die man is van het portret dat al zo lang in het gemeentehuis hangt. (zie topfoto)

Verzetshelden werkten dermate in het geheim dat zelfs na de oorlog bijna niemand wist wie, waar een heldendaad had verricht. Dat heb ik ook onthouden van die keer dat ik met de gids Leentje Van Hoorde van Walkotopia in Gent een verzetswandeling maakte. De namen van deze helden zijn nauwelijks gekend.

Daarom ook dat de gemeente Laarne die voor de derde keer voor haar schoolgaande jeugd een inleeftocht rond ons oorlogsverleden organiseert, er voor heeft gekozen de huidige editie ook open te stellen voor het grote publiek. 

Daarom ook dat Winnie lid is geworden van K.V.V.K. Leopold III, een vereniging die zich blijvend wil inzetten voor onze verzetshelden

Wanneer we na dit alles onze emoties nog even willen doorspoelen, geraken we in gesprek met het sympathieke paar dat naast ons aan een tafeltje zit. Blijkt dat de grootvader van de man ook bij "het geheime leger" in Laarne is geweest. Albert Van Poucke moet al net zo geëngageerd geweest zijn als Cyriel Neyt. Ook hij werd meerdere malen opgesloten en ook hij werd daarbij zwaar gefolterd. 

Anders dan Cyriel overleefde Albert de oorlog wel maar stierf in 1950 uiteindelijk veel te jong aan de gevolgen van een longembolie. 

Zoon en kleinzoon hebben de verzetsman dus niet of nauwelijks gekend en daar wil zijn  kleinzoon toch wel verandering in brengen. Hij is dan ook volop bezig het verhaal van zijn grootvader te reconstrueren. 

De tocht kwam mede tot stand dank zij de hulp van vele vrijwilligers. Laarne mag fier zijn op zijn burgers. 

Lees vooral ook in de reactie wie de teksten ervan schreef en wie de regie had over het geheel.